ARTSHARE : August 2016

Aug 24, 2016

Con Rồng Cháu Tiên (7) : Tự-chủ thời-đại / Nhà Ngô - Nhà Đinh - Nhà Tiền Lê

0. Đại-cương

1.Thượng-cổ thời-đại
1.1 Họ Hồng Bàng
1.2 Nhà Thục

1.3 Nhà Triệu

2. Bắc thuộc thời đại
2.1 Bắc thuộc lần thứ 1 - Trưng Vương

2.2 Bắc thuộc lần thứ 2 - Bà Triệu

2.3 Nhà Tiền Lý
2.4 Bắc Thuộc Lần Thứ 3
2.5 Kết Quả Của Thời Bắc Thuộc

3. Tự-chủ thời-đại
Ngô Quyền đại thắng quân Nam Hán, mang lại quyền độc-lập cho dân-tộc Việt sau 1050 năm đô-hộ giặc Tàu. Cầu mong sao chúng ta không bao giờ gặp lại huống cảnh này để khỏi phụ lòng tổ tiên, cha ông đã hy sinh xương máu cho đất nước này.

3.1 Nhà Ngô (939-965)

3.1.1 Tiền Ngô Vương (939-944)

Họ Ngô, tên húy là Quyền, người Đường Lâm, đời đời là nhà quý tộc. Cha là Mân làm chức châu mục ở bản châu.
Khi vua mới sinh có ánh sáng lạ đầy nhà, trạng mạo khác thường, có 3 nốt ruồi ở lưng, thầy tướng cho là lạ, bảo có thể làm chủ một phương, nên mới đặt tên là Quyền. Đến khi lớn lên, khôi ngô, mắt sáng như chớp, dáng đi thong thả như hổ, có trí dũng, sức có thể nâng được vạc. Làm bộ tướng của Dương Đình Nghệ, được Đình Nghệ gả con gái và cho quyền quản Ái Châu. Sau này, giết Kiều Công Tiễn để trả thù cho Đình Nghệ, phá quân Nam Hán ở trận Bạch Đằng, dành lại độc-lập cho nước ta, tự lập làm vương, đóng đô ở Cổ Loa Thành năm kỹ-hợi (939). )Nguồn : Đại Việt sử ký toàn thư.)

Ngô-vương đặt quan chức, chế triều-nghi, định phục-sắc và chỉnh đốn việc chính-trị trong nước, chí muốn dựng nghiệp lâu dài, nhưng chỉ làm vua được có 6 năm thì mất, thọ 47 tuổi.

3.1.2 Dương Tam Kha (945-905)

Ngô-vương trước lấy con Dương diên Nghệ là Dương-Thị lập làm vương-hậu. Đến lúc mất, vua uỷ-thác con là Ngô xương Ngập cho Dương tam Kha là em Dương-hậu. Dương tam Kha bèn cướp lấy quyền của cháu, tự xưng là Bình-vương.

Ngô xương Ngập thấy biến, chạy trốn sang Nam-sách (thuộc Hải- dương) vào ẩn ở nhà Phạm Lịnh Công ở Trà-hương (huyện Kim-thành). Tam Kha sai quân đi đuổi bắt. Phạm Lịnh Công đem vào dấu trong núi. Dương tam Kha bắt em Ngô xương Ngập là Ngô xương Văn nuôi làm con nuôi.

Năm Canh-Tuất (905) có dân ở tại thôn Thái-bình (thuộc Sơn-tây) làm loạn. Dương tam Kha sai Ngô xương Văn cùng với tướng là Dương cát Lợi và Đỗ cảnh Thạc đem quân đi đánh. Đi đến Từ-liêm, Ngô xương Văn mưu với hai tướng đem quân trở về bắt Dương tam Kha và thành công.

Ngô xương Văn nghĩ tình cậu cháu không nỡ giết, chỉ giáng xuống làm Chương Dương Công.

3.1.3 Hậu Ngô Vương (951-965)

Ngô xương Văn truất bỏ Dương tam Kha đi rồi, xưng là Nam-tấn-vương và sai người đi đến làng Trà-hương rước anh là Ngô xương Ngập về cùng coi việc nước. Ngô xương Ngập về xưng là Thiên-sách-vương. Cả hai anh em làm vua, sử gọi là Hậu Ngô-vương.

Làm vua được ít lâu, Thiên-sách vương đã toan giữ lấy quyền một mình, nhưng đến năm giáp-dần (954) thì mất.

Thế lực nhà Ngô lúc bấy giờ mỗi ngày một kém, giặc-giã nổi lên khắp cả mọi nơi. Nam tấn-vương phải thân chinh đi đánh dẹp. Khi đi đánh giặc ở hai thôn Thái-bình, không may bị tên bắn chết. Bấy giờ là năm Ất-Sửu (965), Nam-tấn-vương làm vua được 15 năm.

(Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Nam Tấn đón Xương Ngập về để cùng trông coi chính sự, có thể gọi là người biết kính anh, muốn cho cùng hưởng phú quý. Xương Ngập nên lấy sự mình không có công lao mà nhường ngôi cho em, để cùng hưởng lập, thì đức ấy há chẳng rạng rỡ lớn lao ư? Lại câu nệ về phận đích trưởng, cũng xưng vương, trông coi chính sự, lại chuyên quyền làm oai làm phúc, đến nỗi Nam Tấn Vương không được dự chính sự nữa, thật là mất đạo nghĩa anh em, chí thú rất là ti tiện. Nguồn : Đại Việt sử ký toàn thư)

Con Thiên-sách-vương là Ngô xương Xí lên nối nghiệp, nhưng thế nhà vua lúc ấy suy-nhược lắm, không ai phục-tùng nữa. Ngô xương Xí về đóng giữ đất Bình-kiều.

3.1.4 Thập nhị sứ quân (945-967)

Từ khi Dương tam Kha tiếm-vị rồi, những người thổ-hào ở các nơi như bọn Trần Lãm, Kiểu công Hãn v.v... đều xướng lên độc lập, xưng là Sứ-quân. Về sau, Nam-tấn-vương đã khôi phục được nghiệp cũ, nhưng mà các sứ-quân vẫn không chịu về thần-phục.

Lúc bấy giờ trong nước có cả thảy 12 Sứ-quân, gây ra cảnh nội loạn kéo dài đến hơn 20 năm. Mười hai Sứ-quân là :

1. Ngô xương Xí giữ Bình-kiều (nay là làng Bình-kiều, phủ Khoái-châu, Hưng-yên).

2. Đỗ cảnh Thạc giữ Đỗ-động giang (thuộc huyện Thanh-oai).

3. Trần Lãm, xưng là Trần Minh-công giữ Bố-hải-khẩu (Kỳ-bố, tỉnh Thái-bình).

4. Kiểu công Hãn, xưng là Kiểu Tam-chế giữ Phong-châu (huyện Bạch-hạc).

5. Nguyễn Khoan, xưng là Nguyễn Thái-bình giữ Tam-đái (phủ Vĩnh Tường).

6. Ngô nhật Khánh, xưng là Ngô Lãm-công giữ Đường-lâm (Phúc-thọ, Sơn-tây).

7. Lý Khuê, xưng là Lý Lang-công giữ Siêu-loại (Thuận-thành).

8. Nguyễn thủ Tiệp, xưng là Nguyễn Lịnh-công giữ Tiên-du (Bắc-ninh).

9. Lữ Đường, xưng là Lữ Tá-công giữ Tế-giang (Văn-giang, Bắc-ninh).

10. Nguyễn Siêu, xưng là Nguyễn Hữu-công giữ Tây-phù-liệt (Thanh-trì, Hà-đông).

11. Kiểu Thuận, xưng là Kiểu Lịnh-công giữ Hồi-hồ (Cẩm-khê, Sơn-tây).

12. Phạm bạch Hổ, xưng là Phạm Phòng Át giữ Đằng-châu (Hưng-yên).

Những Sứ-quân ấy cứ đánh lẫn nhau, làm cho dân-gian khổ-sở. Sau nhờ có ông Đinh bộ Lĩnh ở Hoa-lư đem quân đi đánh, mới dẹp xong cái loạn sứ-quân, đem giang-sơn lại làm một mối,và lập nên cơ nghiệp nhà Đinh vậy.

3.2 Nhà Đinh (968-980)
3.2.1 Đinh Tiên Hoàng (968-979)

Đinh bộ Lĩnh là người ở Hoa-Lư động (huyện Gia-viễn, tỉnh Ninh-bình), con ông Đinh công Trứ làm thứ-sử ở Hoan-châu về đời Dương diên Nghệ và đời Ngô-vương Quyền.
Đinh công Trứ mất sớm, Bộ Lĩnh theo mẹ về quê ở, thường đi chơi với trẻ chăn trâu bò, bắt chúng khoanh tay làm kiệu để ngồi cho chúng rước, và lại lấy bông lau làm cờ bày trận đánh nhau. Trẻ xứ ấy đứa nào cũng sợ, tôn lên làm anh.
Đến lúc khôn lớn lên, dân làng ở đấy theo phục rất nhiều, nhưng sau vì không hòa với chú, cho nên Bộ Lĩnh cùng với con là Liễn sang ở với Sứ-quân Trần Minh-công ở Bố-hải khẩu (Phủ Kiến-xương, Thái-bình).

Trần Minh-công ở Bố Hải Khẩu, thấy người khôi-ngô có chí-khí, đem lòng yêu mến, cho được giữ binh-quyền. Đến khi Trần Minh-công mất, Đinh bộ Lĩnh đem quân về giữ Hoa-Lư, chiêu mộ những người hào-kiệt, hùng cứ một phương. Năm tân-hợi (951), đời Hậu Ngô-vương, Nam Tấn-vương và Thiên-sách- vương đã đem quân vào đánh không được. Đến khi nhà Ngô mất rồi, Đinh bộ Lĩnh hàng được Sứ-quân Phạm Phòng Át, phá được Đỗ-động của Đỗ cảnh Thạc.
Từ đó đánh đâu được đấy, cho nên chúng tôn là Vạn-thắng-Vương. Chỉ trong một năm mà Vương bình được các Sứ-quân và lập thành nghiệp đế.

Năm mậu-thìn (968) Vạn-thắng-Vương lên ngôi Hoàng-đế, tức là Tiên-hoàng-đế, đặt quốc-hiệu là Đại-cồ-việt, đóng đô ở Hoa-Lư. Tiên-hoàng xây cung-điện, chế triều-nghi, định phẩm-hàm quan văn quan võ, phong cho Nguyễn Bặc làm Định quốc công, Lê Hoàn làm Thập-đạo tướng-quân, và phong cho con là Đinh Liễn làm Nam-việt-vương.

Năm canh-ngọ (970) Tiên-hoàng đặt niên-hiệu là Thái-bình nguyên-niên, và đặt năm ngôi Hoàng-hậu.

(Soạn-giả Lê Văn Hưu nói: Trời đất cùng che chở, mặt trời mặt trăng cùng chiếu soi, mới sinh thành muôn vật, nảy nở mọi loài, cũng như hoàng hậu sánh với ngôi vua, cho nên mới có thể đứng đầu tiêu biểu cho nội cung, tác thành cho thiên hạ. Từ xưa chỉ lập [hoàng hậu] một người để chủ việc nội trị mà thôi, chưa từng nghe nói lập đến 5 người. Tiên Hoàng không kê cứu cổ học, mà bầy tôi đương thời lại không có ai biết giúp sửa cho đúng, để đến nổi chìm đắm trong tình riêng, cùng lập 5 hoàng hậu. Sau đến 2 triều Lê, Lý cũng phần nhiều bắt chước làm theo, ấy là do Tiên Hoàng khởi xướng sự rối loạn thứ bậc vậy. Nguồn : Đại Việt sử ký toàn thư)

Trong khi vua Đinh Tiên-hoàng dẹp loạn Sứ-quân ở nước ta, thì ở bên Tàu ông Triệu khuông Dẫn nối nghiệp nhà Hậu-Chu tức là vua Thái-tổ nhà Tống. Đến năm canh-ngọ (970) vua Thái-tổ nhà Tống sai tướng là Phan Mỹ sang đánh lấy Nam-Hán. Vua Tiên-hoàng sợ quân nhà Tống sang đánh, bèn sai sứ sang thông hiếu với Tống-triều.

Năm nhâm-thân (972) Tiên-hoàng lại sai con trưởng đem đồ phương vật sang cống nhà Tống. Vua nhà Tống sai sứ sang phong cho Tiên-hoàng làm Giao-chỉ quận vương và phong cho Nam-việt-vương Liễn làm Tĩnh-hải-quân Tiết-độ-sứ, An-nam đô-hộ. Từ đó nước ta cứ giữ lệ sang triều cống nước Tàu.

Việc chính trị trong nước thì lúc bấy giờ còn có nhiều người quen thói lúc loạn, không chịu tuân theo luật-lệ. Tiên-hoàng phải dùng oai để trừng-trị những bọn gian-ác: đặt vạc dầu ở trước điện, nuôi hổ báo ở trong vườn, rồi hạ lệnh rằng hễ ai phạm tội thì bỏ vạc dầu hay là cho hổ báo ăn. Hình-luật uy-nghiêm như thế, thì cũng quá lắm, nhưng nhờ có những hình-luật ấy thì dân trong nước mới dần dần được yên.

Tiên-hoàng bỏ trưởng lập ấu, cho đứa con út là Hạng Lang làm Thái-tử.
Con trưởng là Nam-việt-vương Liễn đã theo Tiên-hoàng đi trận-mạc từ thuở hàn-vi, nay không được ngôi Thái-tử, lấy sự ấy làm tức-giận bèn sai người ngầm giết Hạng Lang đi. Ấy là gây nên mối loạn ở trong nhà.
(Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Nối ngôi dùng con đích là đạo thường muôn đời, bỏ đạo ấy, chưa từng không gây loạn. Cũng có khi nhân thời loạn mà lập Thái tử, thì trước hết chọn người có công, hoặc con đích trưởng quá ác phải bỏ thì sau mới lập con thứ. Thế là xử việc lúc biến mà vẫn được đúng đắn, người xưa vẫn từng làm. Nam Việt Vương Liễn là con trưởng, lại có công, chưa thấy lầm lỗi gì. Tiên hoàng yêu con thứ mà quên con trưởng, cho như thế mới đủ tỏ tình yêu quý, không biết như thế là làm hại con. Liễn lại nhẫn tâm, đến nỗi giết em, thiên đạo nhân luân mất hết, chuốc họa chết thiệt thân, còn liên lụy cả cha nữa, há chẳng rùng rợn lắm thay! Không thế thì tội đại ác của Đỗ Thích do đâu nảy ra để hợp với lời sấm được? Nguồn : Đại Việt sử ký toàn thư)

Năm kỹ-mão (979) vua Tiên-hoàng và Nam-việt-vương Liễn bị tên nội-nhân Đỗ Thích giết chết. (Sử chép rằng tên Đỗ Thích, đêm nằm trên cầu thấy sao rơi vào mồm, tưởng là triệu mình được làm vua, bèn định bụng làm sự thí-đoạt. Một hôm Đỗ Thích thấy Tiên-hoàng say rượu nằm trong cung, bèn lẻn vào giết Tiên-hoàng đi, rồi giết cả Nam-việt-vương Liễn).

Đình-thần tìm bắt được Đỗ Thích đem làm tội, và tôn Vệ-vương Đinh Tuệ lên làm vua.
Tiên-hoàng làm vua được 12 năm, thọ được 56 tuổi.

3.2.2 Phế Đế (979-980)
Vệ-vương mới có 6 tuổi lên làm vua, quyền- chính ở cả Thập-đạo tướng-quân là Lê Hoàn. Lê Hoàn lại cùng với Dương Thái-hậu tư thông.

Các quan đại-thần bấy giờ là bọn Đinh Điền, Nguyễn Bặc thấy Lê Hoàn nhiếp chính lộng quyền quá, mới cử binh-mã đến đánh, nhưng bị Lê Hoàn giết cả.

Lúc bấy giờ nhà Tống nghe tin Tiên-hoàng đã mất, tự-quân còn dại, muốn thừa thế sang lấy nước ta, mới hội đại binh ở gần biên-giới.

Bên ta được tin quân Tàu sắp sang, Lê Hoàn sai Phạm cự Lượng làm đại-tướng đem binh đi chống giữ. Trước khi khởi hành, Phạm cự Lượng họp cả quân-sĩ lại ở trong điện, rồi nói rằng: "Bây giờ quân nghịch sắp vào cõi, mà vua thì còn bé, lấy ai mà thưởng phạt cho chúng mình. Dẫu chúng mình có hết sức lập được chút công nào, thì rồi ai biết cho? Chi bằng nay ta tôn Thập-đạo tướng-quân lên làm vua rồi ra đánh thì hơn".

Quân-sĩ nghe nói đều hô vạn-tuế. Thái-hậu thấy quân-sĩ thuận cả, mới sai lấy áo long-cổn mặc vào cho Lê Hoàn.

Lê Hoàn lên làm vua , giáng Đinh Tuệ xuống làm Vệ-vương, sử gọi là Phế-đế.

Nhà Đinh làm vua được 2 đời, cả thảy là 12 năm.

3.3 Nhà Tiền Lê (980-1009)
3.3.1 Lê Đại Hành (980-1005)

Lê Hoàn là người làng Bảo-thái, huyện Thanh-liêm, tỉnh Hà-nam bây giờ, làm quan Thập-đạo tướng-quân nhà Đinh. Nhân khi vua nhà Đinh còn trẻ tuổi, và lại có quân nhà Tống sang xâm, quân-sĩ tôn Lê Hoàn lên làm vua, tức là Đại-hành Hoàng-đế, niên-hiệu là Thiên-phúc, Hưng-thống (989-993), và Ứng-thiên (994-1005).

(Sử Thần Ngô Sĩ Liên nói: Đạo vợ chồng là đầu của nhân luân, dây mối của vương hóa. Đại Hành thông dâm với vợ vua, đến chổ nghiễm nhiên lập làm hoàng hậu, mất cả lòng biết hổ thẹn. Đem cái thói ấy truyền cho đời sau, con mình bắt chước mà dâm dật đến nỗi mất nước, há chẳng phải là mở đầu mối họa đó sao? Nguồn : Đại Việt sử ký toàn thư)

Phá Quân Nhà Tống

Vua Đại-hành lên làm vua rồi sai sứ đưa thư sang nhà Tống, nói dối là thư của Đinh Tuệ (Phế-đế) xin phong, có ý để nhà Tống hoãn binh lại. Nhưng vua nhà Tống không nghe, sai sứ sang trách Đại-hành rằng sao được xưng đế... Nhược bằng Đinh Tuệ còn trẻ tuổi không làm được, thì Lê Hoàn phải bắt mẹ con Đinh Tuệ sang chầu Bắc-triều, rồi sẽ phong quan-tước cho Lê Hoàn". Vua Đại-hành biết mưu nhà Tống bèn không chịu và sửa-sang sự phòng-bị .

Nhà Tống thấy vua Đại-hành không chịu nghe lời, bèn sai tướng đem quân sang đánh. Tháng 3 năm tân-tị (981) thì bọn Hầu nhơn Bảo và Tôn toàn Hưng tiến quân sang mặt Lạng-sơn, bọn Lưu-trừng đem thủy-quân sang mặt Bạch-đằng-giang.

Vua Đại-hành đem binh-thuyền ra chống-giữ ở Bạch-đằng. Quân nhà Tống tiến lên thế mạnh lắm, quan quân đánh không lại phải lùi. Bấy giờ lục- quân của bọn Hầu nhân Bảo tiến sang đến Chi-lăng (thuộc Ôn-châu, Lạng- sơn), vua Đại-hành sai người sang trá hàng để dụ Hầu nhơn Bảo đến, chiễm bắt chém đi, rồi đuổi đánh quân nhà Tống, chém giết được quá nửa, và bắt được hai người bộ-tướng.

Bọn Lưu Trừng thấy lục-quân đã tan vỡ, vội-vàng đem thủy-quân rút về.

Quân ta tuy thắng trận, nhưng vua Đại-hành sợ thế-lực không chống với Tàu được lâu, bèn sai sứ đem hai viên tướng bắt được sang trả nhà Tống và xin theo lệ triều cống. Lúc ấy ở phiá bắc nước Tàu có quân Khiết-đan (Hung-nô) đang đánh phá, cho nên vua nhà Tống cũng thuận lời, thôi việc chiến-tranh với nước ta, và phong cho vua Đại-hành làm chức Tiết-độ-sứ.

Năm quí-tị (993) nhà Tống sách phong cho vua Đại-hành làm Giao-chỉ quận-vương, rồi đến năm đinh-dậu (997) lại gia phong là Nam-bình-vương.

(Bấy giờ sứ nhà Tống thường hay đi lại, có khi vua Đại-hành phụng chiếu mà không lạy, nói dối rằng đi đánh giặc ngã ngựa đau chân. Nhà Tống biết là nói dối, nhưng cũng làm ngơ đi.)

Đánh Chiêm Thành
Lúc vua Đại-hành lên ngôi, có sai sứ sang Chiêm-thành, bị vua nước ấy bắt giam sứ lại. Đến khi việc phía bắc đã yên, vua Đại-hành đem binh sang đánh báo thù. Quân vua Đại-hành sang chiếm giữ được kinh-thành nước Chiêm và bắt được người, lấy được của rất nhiều. Từ đấy nước Chiêm-thành phải sang triều-cống nước ta.

Việc Đánh Dẹp Và Sửa Sang Trong Nước

Việc trong nước thì có các quan đại thần là bọn Từ Mục, Phạm cự Lượng, Ngô tử An giúp rập, đặt luật-lệ, luyện quân lính và sửa-sang mọi việc.

Bấy giờ thường hay có các động Mường và những người các châu quận làm phản, vua Đại-hành phải thân chinh đi đánh-dẹp, bình được 49 động Hà-man (thuộc huyện Thạch-thành, tỉnh Thanh-hoá) và dẹp yên những người phản-nghịch ở các nơi. Bởi vậy thanh-thế vua Đại-hành lúc bấy giờ rất là lừng-lẫy.

Năm ất-tị (1005), vua Đại-hành mất, thọ 65 tuổi, làm vua được 24 năm.

3.3.2 Lê Trung Tông (1005)
Vua Đại-hành đã định cho người con thứ ba là Long Việt làm thái-tử, nhưng đến lúc vua Đại-hành mất, các hoàng-tử tranh ngôi đánh nhau trong bảy tháng. Đến khi Long Việt vừa mới lên ngôi được ba ngày thì bị em là Long Đĩnh sai người vào cung giết đi, thọ 23 tuổi. Sử gọi là Lê Trung-tông.

3.3.3 Lê Long Đĩnh (1005-1009)

Long Đĩnh là người bạo-ngược, tính hay chém giết, ác bằng Kiệt, Trụ ngày xưa. Khi đã giết anh rồi, lên làm vua thường cứ lấy sự giết người làm trò chơi: có khi những tù phạm phải hình, thì bắt lấy rơm tẩm dầu quấn vào người rồi đốt sống; có khi bắt tù trèo lên cây rồi ở dưới sai người chặt gốc cho cây đổ ; có khi bỏ người vào sọt rồi đem thả xuống sông. Làm những điều ác như thế thì lấy làm thích chí. Còn khi ra buổi chầu, có ai tấu sớ điều gì thì cho những thằng hề nói khôi-hài hay là nhại tiếng làm trò.

Long Đĩnh làm vua được 2 năm đổi niên-hiệu là Cảnh-thụy (1008-1009). Sang năm sau là năm kỹ-dậu (1009) thì mất, làm vua được 4 năm, thọ 24 tuổi.

Vì lúc sống dâm-dục quá độ, mắc bệnh không ngồi được, đến buổi chầu thì cứ nằm mà thị triều, cho nên tục gọi là Ngọa-triều. Long Đĩnh mất rồi, con thì bé, đình-thần nhân dịp tôn Lý công Uẩn lên làm vua, khai sáng nên cơ-nghiệp nhà Lý.

Nhà Tiền-Lê làm vua được 3 đời, cả thảy được 29 năm.

(Lê Văn Hưu nói: Ngọa Triều giết anh, tự lập làm vua; bạo ngược với dân chúng để thỏa lòng hung ác, đến nỗi mất nước mất ngôi, không phải là sự bất hạnh của nhà Lê, lỗi ở Đại Hành không sớm đặt Thái tử và do Trung Tông không biết phòng giữ từ khi mời chớm nên đến nỗi thế. Nguồn : Đại Việt sử ký toàn thư)

Xin mời đọc số sau : Kỷ nhà Lý

Yên Hà, tháng 8, 2016

Tài-liệu nguồn :

- Việt-Nam Sử-Lược (1919) : Lệ Thần Trần Trọng Kim

- Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (1697)

Hai bên bờ đại-dương (1)

Chương 1
Cơn gió thoảng trên mặt hồ

Bốn giờ sáng. Bên ngoài, trời còn đen như mực, thành-phố nhỏ còn đang ngủ say, bốn bề vẫn vắng lạnh như tờ. Như thường lệ, Thanh đã ngồi trước máy vi-tính, cốc cà-phê sữa nóng trên tay, thanh thản đọc và trả lời điện-thư, đọc tin-tức thời-sự, lượn trên Mạng và kiểm-tra sổ sách chi-tiêu một cách kỹ-lưỡng.

Thói quen này, cô đã có từ mười mấy năm nay, sau một chuyến hôn-nhân đổ vỡ và cô đã phải làm lại từ đầu, với hai bàn tay trắng để mưu sinh và lo cho ba cô con gái ăn học. Suốt thời gian này, cô đã phải gắng gượng, chịu biết bao khổ cực để ngoi đầu ra khỏi mặt nước. Rồi chuyện gì cũng qua, ở hiền gặp lành và lòng kiên quyết của cô rốt cuộc cũng mang lại một chút thăng bằng cho đời sống bốn mẹ con. Cô có và giữ được một công việc vững chắc, ba đứa con cũng học giỏi, lên lớp đều đặn và ngoan ngoãn với mẹ.
Một ngày như mọi ngày, thời khoá biểu của cô bất di bất dịch, đều-đặn như một cái đồng hồ. Sáng thức dậy thật sớm, sau đó đi làm, chiều về làm cơm cho con rồi đi tập thể-dục hai tiếng, về ăn cơm tối, chơi với con một lúc rồi đi ngủ sớm. Cuối tuần, cô đi chợ, làm bếp, dọn dẹp, lo công việc nhà. Thú tiêu khiển cô dành cho thể thao: bowling với bạn đồng-nghiệp (trong nhà cô treo đầy những giải-thưởng), quần vợt với vài người bạn, xem thể thao trên đài truyền hình (cô thuộc tên từng đấu-thủ trong từng đội football Mỹ cũng như quá-trình mỗi tay quần-vợt).
Cũng nhờ nếp sống chuyên-cần và nghiêm chỉnh này mà cô tập trung được tư-tưởng và nghị lực vào mục-đích tối thượng là lo cho con ăn học và cô bắt đầu gặt hái kết-quả.

Chiều nay, vừa ăn cơm tối xong thì điện thoại reo.
- Allo, Thanh hả, Nguyệt đây. Mày đang làm gì đó? Dạo này mày có khoẻ không?
- A, Nguyệt hả? Tao vẫn thường, còn mày ra sao? Có gì lạ không?
- Tao lúc nào chả khoẻ? Hôm nay, gọi mày để rủ mày đi chơi xa đây.
- Đi chơi xa hả? Đi những đâu cơ?
- Đi Montreal, Canada. Để tao kể mày nghe: số là tao quen vài người bạn trong đám học TTR và CM tụi mình, nhưng niên-khoá trước mình một năm. Họ đang lo tổ chức đại-hội họp-mặt lần đầu tiên sau 32 năm xa cách. Cho dù không cùng niên-khoá, tao cũng sẽ ghi tên đi cho vui và có giới-thiệu mày với ban tổ-chức như cựu học-sinh CM mà lại đã từng đi hát chuyên-nghiệp. Họ rất là mừng và mời mày tham dự để giúp cho phần văn-nghệ, còn chi-phí chuyên-chở và ăn ở, họ sẽ lo đầy đủ cho mày. Đây cũng là cơ-hội cho mày biết Canada, hình như mày chưa được đi thì phải. Mày nghĩ sao?
- Trời ơi, lâu quá, tao không còn hát, vả lại, tao đâu có quen ai trong niên-khoá đó, tao sợ lạc lõng lắm, thôi, tao không dám đâu.
- Với sức mày, luyện giọng lại một tí là xong chứ có gì đâu? Còn đến đó, đã có tao và một vài bạn niên khoá mình, với lại trước lạ, sau quen, những người này chỉ hơn mình có một tuổi và rất là dễ thương và cởi mở, mày sẽ cảm thấy thoải mái lắm.
- Í à, sao tao ngại quá, mày ơi…
- Thanh ơi, Tao đã quảng cáo mày tối đa để họ mời mày mà bây giờ, mày làm eo, làm sách, mày từ-chối thì tao biết ăn nói thế nào với họ đây? Trời ơi…
Mấy lâu nay, cuộc sống Thanh đã vào khuôn, vào phép rồi cho nên một dự-án bất-thường và bất thình lình như vầy chợt làm cô e ngại, cô không cảm thấy yên tâm cho lắm.
Nhưng Nguyệt cứ cố gắng thuyết phục nên Thanh đành phải nói:
- Vậy thôi, mày cho tao suy nghĩ, tao sẽ xem với mấy đứa con tao, thu xếp chuyện này ra sao đã, rồi tao sẽ gọi lại mày nhé, mày chịu không? Thanh đưa ra vấn đề con cái như để chuẩn bị cớ từ-chối sau này.
- Ừ, vậy mày cố gắng thu xếp với con mày đi, tao nghĩ tụi nó cũng lớn và tự lo cho nhau được rồi. Tao sẽ đợi cú phôn mày sớm. Cố gắng đi nhe.

Gác máy xong, Thanh còn đang băn khoăn thì mấy cô con gái đã nghe lõm bõm câu chuyện, bèn quay lại hỏi mẹ:
- Chuyện gì vậy mẹ?
- Ô, có một nhóm người làm reunion mời mẹ sang Montreal hát và họ sẽ lo hết chi phí cho mẹ, nhưng mẹ không muốn đi lắm.
- Sao vậy mẹ? mẹ có cơ hội đi chơi xa như vậy, mẹ cũng nên đi chứ?
- Mấy lâu này, mẹ không đi đâu, bây giờ nghĩ đi xa, mẹ ngại quá. Vả lại, mẹ đi rồi ai trông nom các con?
- Mẹ ơi, mười mấy năm nay, mẹ đã quên mình để lo cho tụi con, bây giờ tụi con đã lớn rồi, mẹ cũng cần phải nghĩ đến mẹ một chút, tụi con tự lo lấy được mà.
Nhã, cô con gái lớn đến bên mẹ, cầm tay mẹ và nói:
- Mẹ, năm sau con vào đại-học rồi, con đủ lớn để lo cho mấy em vài ngày, mẹ không cần phải bận tâm nữa. Mẹ cứ nhận lời đi đi.
Đến đây, Thanh cảm động vô cùng, cô chỉ biết ôm lấy mấy đứa con và nói:
- Mẹ cám ơn các con thương mẹ như vậy, mẹ cũng mừng. Thôi được, mẹ sẽ suy tính thêm chút nữa xem sao.

Tối hôm đó, nằm trên giường, Thanh không tài nào chợp mắt. Chuyện ngày hôm nay bỗng khiến cô nhìn lại quãng đường đã đi. Suốt bao nhiêu năm nay, lầm lũi bước qua mọi khó khăn, cô đã sống như một cái máy, sống như “nín thở mà sống”, sống như đã không sống. Hôm nay, cô như chợt tỉnh.
Ừ nhỉ? Lúc trước là chuyện sống còn thì mình phải cố gắng phi thường, rốt cuộc rồi mình cũng vượt qua được mọi thử thách. Có lẽ đã đến lúc mình phải tạm lật một trang đen tối trong đời, có lẽ mình cũng nên bắt đầu sống trở lại chứ?
Thanh thở dài và chợt bật khóc nhè nhẹ, như để trút đi một gánh nặng trong lòng.
Như một chút nắng trong nước lạnh.

Hai hôm sau, Thanh gọi lại Nguyệt, cho biết cô nhận lời. Nguyệt mừng lắm và còn trêu thêm:
- Có thế chứ! Mày mà từ chối thì chắc tao giận mày luôn quá.
Sau đó, Nguyệt lo thông báo cho ban tổ-chức và mọi việc bắt đầu được thu xếp với Thanh.

Phi trường Montreal, Canada. Thanh bước ra khỏi trạm kiểm-soát thì một anh người Việt tiến lại và thưa:
- Chào chị Thanh. Nguyệt có gửi ảnh chị cho tôi để dễ nhận ra khi đi đón chị. Tôi là Liêm trong ban tổ-chức và được hân hạnh lo phần tiếp đón chị và chăm lo chị trong thời gian chị ở bên này. Bây giờ tôi xin đưa chị về nhà chúng tôi, vợ tôi đã nấu sẵn chút bún măng để chị ăn lót lòng sau chuyến bay nhé.
Về đến nhà, Hương, vợ Liêm ra đón tận cửa và đưa Thanh lên phòng trong khi Liêm xách va-li Thanh lên theo. Khi Thanh tắm rửa qua loa cho khoẻ và xuống nhà, một tô bún riêu đã chờ sẵn, nóng hổi, thơm phức.
- Trời, anh chị lo cho Thanh kỹ quá, làm Thanh cảm động vô cùng. Xin cám ơn anh chị nhiều.
Đây cũng là một cảm giác mới lạ mà lâu nay, Thanh đã không có: được người chăm sóc cho mình, đưa rước mình, đón tiếp mình như một người khách quí, làm cơm ngon cho mình ăn. Hai mắt Thanh cay xè, cô nhắm mắt lại, tận hưởng giây phút hạnh phúc thật quí báu này.

… Buổi hội-ngộ cựu học-sinh TTR-CM diễn ra trong một bầu không khí thật cảm động. Những “ông bà già” ngũ tuần ngày hôm nay bỗng trở về tuổi học-trò, nhìn nhau ngơ ngác, cố gắng nhận-diện nhau trở lại.
- Có phải mày là…?
- Hình như chị là … phải không?
Có những người tóc đã hai màu nhưng vẫn giữ nét mặt thuở trước, còn có những người thay đổi nhiều, nhìn mãi một lúc rồi mới: - Ô, hoá ra là…
Những cảm-giác này thật khó mà diễn tả được, bao nhiêu kỷ-niệm vui buồn ùn ùn kéo về, khuấy động lại tâm-tư. Tiếng cười nói reo vang như pháo Tết, không khí náo nhiệt như chợ vỡ…

Cây đinh của đại-hội là đêm gala. Các ông thì “dến” vét, cổ thắt cà-vạt, các bà thì “rốp xoa-rê”, cặp nào, cặp nấy như cô dâu-chú rể, tụ lại với nhau từng bàn mười người, tiếp tục trò chuyện. Cho đến lúc anh trưởng ban tổ-chức bước lên sân khấu, chào mừng quan khách, đọc một bài diễn-văn ngắn gọn rồi nhường lời cho cô hoạt-náo viên giới-thiệu phần văn-nghệ:
- Các anh, các chị, các bạn thân mến. Phần văn-nghệ sẽ được mở đầu với một giọng ca mà có lẽ một số đã quen biết từ Sài-Gòn, trong thời-kỳ nhạc trẻ, cũng là một cựu học-sinh CM của chúng ta. Tôi xin giới-thiệu chị Thanh. Xin mời chị Thanh.
Thanh khoan thai bước lên sân-khấu:
- Thanh xin thân chào các anh chị và xin thành thật cám ơn anh chị đã mời Thanh đến tham-dự một buổi hội-ngộ thật vui, thật cảm động như hôm nay. Để mở đầu chương trình, xin mời các anh chị cùng Thanh trở lại tuổi học trò của chúng ta với nhạc bản…

…Rồi từ giọng hát em chợt vút cao, vút cao một trời một trời…

./.

(Còn tiếp)

Yên Hà, tháng 8, 2016