Đường về từ cõi âm u

Sinh, Lão, Bệnh, Tử. Cuộc hành-trình của cuộc đời kết-thúc ở trạm “Tử”. Sinh-vật nào rồi cũng phải chết tuy rằng không ai nghĩ hay muốn nghĩ đến điều đó. Nhưng nếu đã chạm trán với sự-kiện đó trong một cảnh thập tử nhất sinh mà trở về được, những người này có lẽ sẽ nhìn đời bằng mọt cặp mắt khác. Nói nôm na hơn, Việt-Nam ta có câu “Thấy quan tài mới đổ lệ” là vậy.

Một ngày xấu trời
Vợ chồng tôi về hưu đã mấy năm nay, cuộc sống nhàn hạ, êm ả, nhưng rồi giông-tố từ đâu bỗng kéo đến, thay đổi hẳn nếp sống chúng tôi. Tối hôm ấy, tôi bỗng đau bụng, đau quằn quại đến độ phải gọi "911" và được đưa phòng cứu-cấp bệnh-viện của quận chúng tôi ở. Một ngày khám-nghiệm sau, nhà thương cho biết lá lách tôi bị sưng và gan tôi bị vấn-đề trầm-trọng. 
Nhà thương quận không đủ phương-tiện nên phải chuyển tôi đến một nhà-thương lớn hơn trên Philadelphia. Tại đây, tôi đã trải qua đủ loại khám-nghiệm cho đến khi bác-sĩ cho biết tôi đang phải đương đầu với căn bệnh ung-thư Lymphoma là một loại ung-thư máu và “nạn-nhân” đầu tiên trong cơ-thể tôi là gan.
Cơn ác mộng bắt đầu.

Một căn bệnh quái ác
Tuần lễ đầu trong nhà thương thật kinh hoàng. Căn bệnh bắt đầu phát-tác một cách kịch-liệt (bác sĩ dùng danh-từ “aggressive”), lá gan tôi hoàn toàn ngưng hoạt-động và các bộ-phận khác lần lượt “đình công”. Người tôi nổi phù lên, màu da ngả đen và tôi yếu dần, yếu dần. Tôi vào trạng-thái nửa mê, nửa tỉnh, có lẽ mê nhiều hơn tỉnh, lúc tỉnh chỉ để cảm thấy tất cả những đớn đau trong thân và trong tâm. Có một tối, tôi đã phải nói với cậu con trai  đang ở đó trông tôi: “ Con ơi, bố chịu hết nổi rồi, bố chỉ muốn được giải-thoát cho đỡ khổ!” Nghĩ thật tội-nghiệp cho thằng con đã phải bay sang thăm bố, phải vỗ về, an ủi bố trong những lúc khó khăn này.

Người tôi yếu quá và giải-pháp tạm thời lúc đó chỉ là thở qua máy oxygen, bơm nước biển, bơm thuốc chống nhiễm-trùng hay chuyển máu cầm chừng. Cho đến lúc bác-sĩ phải nói với vợ tôi (lúc đó, tôi đã mê man, không còn biết trời trăng gì nữa) : “Cơ-thể ông nhà quá yếu nên không áp dụng hoá trị liệu (chemotherapy) ngay được nhưng đến lúc này, bắt buộc phải làm một điều gì và tôi chỉ có thể đề-nghị biện-pháp Steroïds để tạm thời làm giảm bớt căn bệnh và giúp sức cho cơ-thể đủ sức để dùng hoá trị liệu. Vấn-đề là thuốc này phải rất mạnh nên nếu cơ-thể chịu được thì tốt, bằng không…” Câu nói bỏ lửng nhưng thật rõ nghĩa. Nghe đến đây, vợ tôi tái mặt và oà lên khóc, cả đêm không ngủ, chỉ quì dưới chân giường, cầm tượng Phật trong tay và cầu-nguyện. 
May sao, cơ-thể tôi anh dũng cầm-cự và giúp tôi vượt qua khỏi thử thách đầu tiên này để bắt đầu công-cuộc trị-liệu. Xem ra, mạng tôi vẫn còn lớn và ông Giời chưa muốn gọi đến tôi. Bằng không…

Hoá trị-liệu, con dao hai lưỡi
Hóa trị-liệu tiêu-diệt các tế-bào sinh-trưởng nhanh, đặc-tính điển-hình của tế-bào ung-thư, nhưng cũng vì vậy, gây hại đến các tế-bào bình-thường có chu-kỳ sinh-trưởng nhanh như máu, tuỷ xương, hệ tiêu-hoá, … và gây ra nhiều phản ứng phụ. Rụng tóc là điều thấy rõ nhất nơi các bệnh-nhân nhưng nhiều phản-ứng phụ khác khó chịu hơn nhiều: yếu mệt (vì máu bị hại); nôn mửa, ợ hơi, táo bón, tiêu chảy, vấn đề tiểu tiện, xuống ký (mười ký trong trường-hợp tôi); miệng khô hay lở loét, mất vị giác nên ăn mất ngon; ngón tay tê, xúc giác kém; trí óc khó tập trung, tâm-trạng bất-thường; …
Và nói chung, thể-kháng yếu nhiều nên rất dễ bị nhiễm-trùng. (Một tháng sau khi từ nhà thương về, tôi bị lên cơn sốt nên lại phải vào lại nhà thương vì sốt thường là triệu-chứng của nhiễm-trùng và sau năm ngày khám-nghiệm, bác sĩ cho tôi về vì cơn sốt đã xuống mà không có dấu-hiệu gì là nhiễm-trùng cả. Thế là thời-gian nằm bệnh-viện lên đến bốn tuần.)
Những phản-ứng phụ này, tôi cũng bị một mớ, tuy chịu đựng nổi nhưng cũng khổ sở lắm.
Lúc mới được nhà thương thả về, tôi hí hửng cố gắng uống thuốc, ăn uống, tẩm bổ, cố gắng tập thể-dục để lấy lại sức nhưng không, người tôi vẫn gầy đét, tôi vẫn mệt lả, vẫn phải chịu đựng mọi hành hạ của căn bệnh và của thuốc chữa. Mãi một thời gian sau, tôi mới hiểu là ngày nào còn hoá trị-liệu thì ngày ấy, tôi chưa thể vươn lên trở lại.

Hoá trị-liệu vừa trị, vừa hành. Nhưng rồi gần năm tháng sau, tôi thông qua sáu lần hoá trị-liệu và năm lần Lumbar Puncture (tiếng Việt mình dịch là “chọc dò cột sống”, là phương-cách bơm thuốc vào ống sống thay vì bơm vào máu) và sau cuộc khám-nghiệm PET CT Scan, bác sĩ tuyên bố phần điều-trị chấm dứt. Chúng tôi thở phào nhẹ nhõm, tôi bỗng cảm thấy khoẻ hẳn. Tôi vừa thắng thêm một trận chiến trên căn bệnh để bắt đầu công-cuộc hồi-phục sức khoẻ.

Vô thường
Tôi tin nơi lời Phật dạy, nhưng tuy đã quy y tam bảo, tôi ít khi đi chùa, tụng kinh và tôi vẫn chưa thấu hiểu được bao nhiêu tâm-điểm của Phật pháp. Thỉ dụ, tôi chỉ hiểu đại khái “vô thường” (không trường tồn) có nghĩa là không có gì là mãi mãi, mọi việc đều thay đổi không ngừng, cho nên chúng ta không nên bám víu vào bất cứ việc gì. Nhưng đây chỉ là lý-thuyết xa vời như khi nói đến chủ-nghĩa hiện-sinh của Kierkegaard hay Jean Paul Sartre mà thôi. Lần này, qua chính kinh-nghiệm bản-thân, tôi mới gọi là tạm hiểu.

Lúc còn trẻ, tôi chỉ biết lao đầu vào cuộc sống, tuổi trẻ hăng say, cường tráng, có bao giờ biết đến chuyện bệnh tật, có bao giờ bước chân vào nhà thương đâu? Lúc về hưu, cứ ngỡ đời sống mình sẽ êm ả, nhàn hạ như giòng sông trầm lặng, chúng tôi sắp xếp cuộc sống, ăn uống nhẹ, ít thịt, nhiều rau, đi tập thể-dục và bơi bốn ngày mỗi tuần, đi du-lịch một năm hai ba lần, thỉnh thoảng xoa mạt-chược hay đi gặp bạn bè ăn uống, hát hỏng, mỗi năm đi bác sĩ, khám-nghiệm sức khoẻ, cuối thu đi chích ngừa bệnh cúm. Sống như thế này thì có lẽ đến chín mươi tuổi vẫn còn hưởng đời được chứ?
Nhưng người tính đâu bằng Trời tính? Trời chợt nắng, chợt mưa, giòng sông nào không nổi sóng? Có điều gì vĩnh-cửu trên đời này? Bất cứ chuyện gì rồi cũng có thể xảy ra, cho bất cứ ai, bất cứ lúc nào, vì bất cứ lý-do gì.

Nhưng khó chấp-nhận quá. Làm sao tôi có thể mắc phải căn bệnh nghiệt-ngã này? Tại sao tôi lại phải khổ sở như vầy? Trong những lúc tinh-thần suy kém, tôi thật hận trời xanh.
Tức giận chả đi đến đâu, tôi cũng phải từ từ chấp nhận. Nghĩ cho cùng, tôi còn may mắn hơn nhiều người trong cảnh-ngộ này lắm: bệnh tôi đã được sớm phát-giác; Lymphoma thường hay xuất hiện nơi óc (tôi biết có trường-hợp bệnh-nhân phải mổ óc) hay nơi tuỷ xương sống nhưng tôi “chỉ” bị ở gan mà sau khi qua được chặng đầu, gan tôi đã từ từ hồi-phục lại, không cần phải thay gan hay mổ xẻ gì (có lẽ mạng tôi lớn mà gan cũng không bé?); cơ-thể tôi đã không phải bị hoá trị-liệu hành hạ quá đáng (có những bệnh-nhân không chịu đựng được phương-cách trị-liệu này); và không đầy năm tháng, tôi đã được điều-trị xong; … Thôi thì ông Giời vẫn còn thương xót một tí, tôi không dám than vãn nữa.

Sống trên thế-gian này, chúng ta chỉ là hạt cát, chúng ta chỉ là người qua đường, đường dài hay đường ngắn, đường thẳng tuốt hay đường ngoằn nghoèo, khúc-khuỷu, chúng ta không hoàn toàn làm chủ và không có gì là trường-tồn mãi. Chúng ta chỉ có thể khiêm-tốn chấp nhận, trân-trọng cuộc sống, vui hưởng mỗi ngày, mỗi phút, mỗi giây.
Vì tất cả đều là vô-thường.

Phận và Nghiệp
Không ai bước qua khỏi số-phận. Phần đông người Á Đông mình tin nơi số-phận và dễ chấp-nhận những khó khăn trong cuộc sống hơn. Nhưng chấp-nhận không có nghĩa là an phận, là phó mặc đời mình cho Ông Giời hay nơi người khác. Trong Phật pháp còn có nguyên-lý “Nghiệp” (Karma), có nghĩa là ý định và hành-động của một cá-nhân có thể ảnh-hưởng cá-nhân đó trong tương-lai, mọi hành-động đều có hậu-quả của nó. Nói nôm na theo lối dân-gian, “Gieo gió gặp bão”, “Đi đêm có ngày gặp ma”, “Ở hiền gặp lành”,…
Ở hiền gặp lành. Ông bà, bố mẹ tôi trước đây vẫn dạy dỗ chúng tôi như vậy nhưng có thật như vậy không? Năm nay, giữa tháng giêng, tôi mắc bệnh, ba tháng sau, cô em dâu tôi qua đời, hai tháng sau nữa đến lượt mẹ tôi và một tuần sau là chị dâu của mẹ tôi ra đi. Như vậy là làm sao? Nhưng nghĩ cho cùng, tôi bị bệnh nặng nhưng vẫn qua khỏi, ba người kia trong gia-đình tôi đều ra đi sau bao năm tháng khổ sở trên giường bệnh hay trên xe lăn. Phải chăng vì chúng tôi đều ở hiền nên tôi thì thoát chết còn ba người kia thì được giải-thoát? Phải chăng đó là nghiệp?

Lúc đầu, tôi cũng ấm ức vì sao mình chăm sóc thân-thể  mà vẫn mắc bệnh? Thật ra, có những “tai nạn” xảy ra cho bất cứ ai, nhưng ngược lại, chính nhờ cơ-thể tôi khoẻ mạnh nên tôi mới qua khỏi bao khó khăn nói trên, và bác sĩ đã nhiều lần nói với tôi: “Cơ-thể ông phản-ứng thật tốt.” Ông còn nói đùa thêm: “Your body is your buddy” (cơ-thể ông là bạn của ông).

Ngoài ra, chấp-nhận không phải là buông xuôi. Ngược lại, tình-thế càng khó khăn thì lại càng phải phấn-đấu, tinh-thần lại càng phải vững chắc, nhất định không nản lòng. Tính tôi không dễ nản lòng nhưng trong suốt thời-gian hoạn-nạn này, tôi cũng phải có những lúc buồn nản và trong hoàn-cảnh này, tôi mới càng hiểu là đời sống mình luôn luôn dính liền với bao nhiêu người chung quanh.

Tình người
Trong suốt thời-gian này, tôi đã giữ vững được tinh-thần để vượt qua mọi thử thách, một phần lớn là nhờ vào sức hỗ-trợ của biết bao nhiêu người: bác sĩ, y tá, bạn bè, gia-đình, anh chị em, con cái và nhất là người vợ của mình.
Lần này, tôi mới lại càng thấu-hiểu ý-nghĩa sâu xa của những từ “bạn đời” hay “mình” để nói về liên-hệ vợ chồng. Tôi thật sự không biết tôi sẽ như thế nào nếu không có vợ tôi bên cạnh. Suốt mất tháng nay, nàng không rời tôi nửa bước, chăm lo tẩm bổ thức ăn, thuốc thang cho tôi, liên-lạc với nhà thương, đưa đi đưa về nhà thương để điều-trị, … Cứ nhìn nàng hùng hục cả ngày để quán-xuyến mọi việc trong và ngoài nhà trong khi tôi lại ngồi không, chả giúp gì được, tôi cứ ứa nước mắt, xót xa vô ngần. Ngoài trừ người mẹ lo cho con lúc còn bé, có ai có thể chăm lo cho mình được như vậy? Qua lần thử-thách này, hầu như liên-hệ vợ-chồng chúng tôi đã thay đổi nhiều.

Con cái chúng tôi, những đứa ở xa cũng đều bay về thăm bố, nhỡ… Gia-đình là vậy.

Bạn bè, chúng tôi cũng chỉ báo tin cho một số người xem như gần nhất, chứ không hề đăng lên Facebook gì cả. Đúng là trong cơn hoạn nạn, mình mới biết bạn bè ai thật tình quí mến mình, ai lặng tiếng, ai hỏi thăm một lần cho có lệ rồi thôi, ai không được thông báo nhưng biết được cứ hỏi thăm điều đặn. Nhưng bạn bè, dĩ nhiên có người thân ít, có người thân nhiều, cứ có bạn bè chung quanh, nhất là trong tuổi này là vui lắm rồi. Đừng đòi hỏi, trông chờ gì và cứ tiếp-nhận tình bạn là vui vẻ cả làng.

Những ai đã nằm bệnh-viện đều biết là khác khách-sạn nhiều lắm. Ở đây, ngủ không ngon được vì ồn (do nhân-viên nói chuyện hay do bệnh-nhân than van), ăn thì dở khỏi chê (thức ăn Mỹ lại nấu nhạt nhách, nấu quá kỹ và khô ơi là khô), không kể đến tâm-trạng khó khăn của người bệnh. Bốn tuần trong nhà thương là tôi ớn đến tận cổ nhưng ngược lại, trải qua cảnh-ngộ này, tôi mới có cái nhìn khác về những nghề (nghiệp?) bác sĩ, y tá. Những người tôi gặp nơi đây, đa số đều có khả-năng và nhất là rất ân cần, chăm sóc tôi một cách thật tận tâm (tôi không biết có thể dùng chữ “bi” của đạo Phật ở đây được không?). Dù sao đi nữa, những người này đã làm tôi cảm động nhiều và khi đã điều-trị xong, tôi có đem biếu tí quà cho bác-sĩ và cho toán y-tá, gọi là tỏ lòng biết ơn. (Điều này, tôi đã học được nơi bố tôi: gia-đình tôi đi Mỹ được là nhờ ông cố-vấn Mỹ của bố tôi và sau đó, mỗi năm vào dịp Giáng-Sinh, bố tôi đều gửi thiệp và quà cho vị ân-nhân này, mãi đến khi bố tôi mất, mẹ tôi lại tiếp-tục gửi, đến độ ông kia phải “năn nỉ” mẹ tôi đừng gửi nữa. Ơn-nghĩa đối với người Á-Đông chúng ta là vậy.)

Tóm lại, tôi đã ý-thức được nhiều để biết trân-trọng tình-cảm giữa người và người.

Trở về vùng ánh sáng
Từ ngày bước chân vào bệnh-viện, tôi đã trải qua nhiều thử-thách. Chuyến đi xuyên sa-mạc thật gay go, gian-nan và tôi đã phải cố gắng bước đi, tôi đã vấp ngã và tôi đã đứng dậy. Để tiếp-tục sống. Vì tôi không có quyền phản bội vợ con tôi, gia-đình tôi, bạn bè tôi và những bác sĩ, y tá đã tận tuỵ với tôi. Tôi phải sống vì họ, vì tôi, cho chính tôi.
Một tháng sau lần hoá trị-liệu cuối, nhiều phản-ứng phụ từ từ tan biến: tóc tôi mọc trở lại, tôi ăn uống ngon miệng hơn, lấy lại được năm ký, tôi đi tập thể-dục và bơi trở lại, sáng lại ra vườn tỉa cây, tỉa lá chút đỉnh, tuy rằng tôi vẫn còn yếu và dễ mệt lắm. Tôi đã trở lại với những buổi họp mặt bạn bè để cùng nhau ăn uống, đùa giỡn, ca hát (tuy giọng còn thều thào). Bên ngoài, trời chuyển bước vào hạ. Mặt trời lại chói sáng và cuộc sống vẫn tiếp-tục. Tôi bắt đầu cảm thấy mình đang sống trở lại.
Hôm nay, gần bảy tháng sau khi cơn bệnh bộc phát, tôi đã trở lại gần như bình thường, lấy lại 10 ký đã mất, lái xe, làm vườn, đi tập, đi bơi, đi du lịch, ăn uống ngon miệng, viết bài trở lại, ..., tất cả gần như trước. Tôi đã sống trở lại.
Nghĩ kỹ lại, tôi đã thoát được một cách tương-đối nhanh chóng vì hai lý-do chính-yếu:
- Căn bệnh đã được phát giác sớm (ngay từ đầu?). Tôi phải nhớ là tuổi này, phải theo dõi sức khoẻ đều và có bất cứ chuyện gì hơi bất thường là phải đi khám ngay;
- Cơ-thể tôi khoẻ mạnh để chống đỡ được với căn bệnh và thuốc trị-liệu. May là chúng tôi ăn uống kỹ và đi tập, đi bơi đều nên lúc cần, cơ-thể mình sẽ giúp mình nhiều.

Bài học quí giá
Chỉ sau khi kề cận cái chết, chúng ta mới biết trân-trọng sự sống. Thử-thách là kinh-nghiệm sống và tôi đã học hỏi được ít nhiều.
Đời là vô-thường, sống nay, chết mai, ai biết? 
Bác sĩ có vẻ khả-quan đối với kết-quả cuộc điều-trị và tôi còn phải chờ đi khám-nghiệm lại PET CT Scan một lần nữa. Nhưng tôi cũng biết, theo thống-kê Mỹ, tỷ-lệ những bệnh-nhân sống sót Lymphoma qua 5 năm là 71% và tỷ-lệ sống qua 10 năm là 53%. 
Thôi thì tôi cứ tiếp tục sống cái đã. Tôi phải biết chấp-nhận và cố gắng sống trọn mỗi ngày, mỗi phút, mỗi giây. Chúng tôi sẽ còn đi du-lịch nữa (vừa đi chơi về, chúng tôi đã đặt một chuyến khác cho tháng Tư sang năm rồi), chúng tôi sẽ còn tận-hưởng đời hơn nữa.

Trong cơn hoạn-nạn, tôi càng phải giữ vững niềm tin, phải phấn-đấu để vượt qua.

Tôi đã cảm-kích tình-nghĩa vợ-chồng, tình gia-đình, tình bạn, tình người, những tình-cảm tôi phải biết trân-trọng. Bài hát “Yêu người, yêu đời” của Lê Hựu Hà chợt đầy ý-nghĩa.

Trong chuyến đi này, từ cõi âm-u ra lại vùng ánh sáng, tôi đã học được những bài học quí giá. Và tôi còn phải học hỏi nhiều, còn phải thực-hành, còn phải tu tâm.

Ngày nào tôi mới thật sự biết “Buông”?

Sống không hận, không hờn, không oán trách
Sống mỉm cười với thử thách chông gai
Sống vươn lên theo kịp ánh ban mai
Sống an hòa với những người chung sống
Sống là động, nhưng lòng không động
Sống là thương, nhưng lòng không vấn vương
Sống yên vui, danh lợi mãi coi thường
Tâm bất biến giữa dòng đời vạn biến.
(Vô danh?)

Tái bút : Tôi biết trường-hợp tôi thật hi-hữu, tôi biết tôi thật may mắn, may mắn hơn nhiều

bạn đồng hành khác. Bài viết này, tôi xin được tặng riêng cho những ai đã phải đương đầu với căn bệnh quái ác này và cho những ai đã từng "chết đi sống lại" nói chung.

Để sự sống mạnh hơn cái chết.

Yên Hà, tháng 8, 2019