Thi sĩ Charles Aznavour (Phần 1)

Mỗi nhà văn, nhà thơ có một nét bút riêng cho chính mình nhưng họ đều có gì để chia-xẻ và chữ nghĩa để viết lên.
Charles Aznavour đã có nhiều chuyện để kể (ông đã viết hơn một nghìn bài nhạc) và tiếng Pháp của ông quá đủ để mỗi bài hát là một bài thơ trữ-tình.
Tôi rất mê nhạc của ông và trong bài viết này, tôi muốn bàn đến khía cạnh đặc-biệt của người thi-sĩ.

1. Người nghệ-sĩ tài hoa
Charles Aznavour, tên thật là Chahnourth Varinag Aznavourian, ra đời ngày 22 tháng 5, năm 1924 tại Paris. Cha ông là một nghệ-sĩ giọng trung nam (baryton) người Arménie từ nước Georgie và mẹ ông là một diễn-viên kịch người Arménie từ Thổ-Nhĩ-Kỳ.
Ông lớn lên trong một môi-trường nhạc kịch, giữa bao nghệ-nhân ra vào tiệm ăn của bố mẹ ông. Lúc ông lên 9, bố mẹ ông ghi tên ông vào học Trường Ca-Nhạc-Kịch (Ecole du Spectacle) và ông bước vào nghiệp này với tên sân-khấu là Aznavour.

Sau một thời-kỳ gian-truân lăn lộn trong nghề, ông đã bước lên tột-đỉnh danh vọng trong ngành ca-nhạc, ở nước Pháp cũng như khắp nơi trên thế-giới.

Trong suốt 70 năm hành nghề, ông đã được công nhận trong nhiều lĩnh-vực: viết nhạc và lời (hơn một nghìn bài), ca sĩ (ông hát sáu thứ tiếng và đã bán hơn một trăm triệu đĩa hát trên toàn cầu), diễn-viên điện-ảnh (ông đã đóng trong hơn sáu mươi cuốn phim), lại kiêm cả Đại-sứ Arménie bên Thụy-Sĩ.
Tháng 4 năm ngoái, vào tuổi 88, ông còn đi trình diễn tại Maison symphonique de Montréal và Capitole de Québec.

http://fr.wikipedia.org/wiki/Charles_Aznavour

2. Cũng chỉ là Tình Yêu
Đã là thi-sĩ thì ca-ngợi gì khác ngoài Đàn Bà và Tình Yêu?

Qua một ngàn lẻ một nét quyến rũ của em             Toi, par tes mille et un attraits
Chẳng bao giờ tôi biết em là ai                                    Je ne sais jamais qui tu es
Vì em luôn thay hình đổi dạng    Tu changes si souvent de visage et d'aspect
Cho dù em tên gì hay tuổi nào                      Toi, quel que soit ton âge et ton nom
Em là thiên thần hay ác quỷ                                  Tu es un ange ou le démon
Khi với tôi, em lần lượt mang                   Quand, pour moi, tu prends tour à tour
Tất cả những khuôn mặt của Tình Yêu...                Tous les visages de l'amour... 
(Tất cả những khuôn mặt của Tình Yêu)               (Tous les visages de l'amour )

Nhưng đâu là khuôn mặt thật của tình yêu? Tình yêu mù quáng, tình hiến dâng, tình cưỡng đoạt, như đóa hoa xuân ngắt bên đường, như quả táo đỏ hái trên cành:

Mặt trời đang rực cháy                                           Le soleil brille à pleins feux
Tôi chỉ thấy mắt em                                              Mais je ne vois que tes yeux
Thân thể em ngà ngọc                                         La blancheur de ton corps nu
Trước tay anh lạc loài                                          Devant mes mains éperdues
Em ơi, đừng đánh mất                                          Viens, ne laisse pas s'enfuir
Những buổi sáng dệt tình                                       Les matins brodés d'amour
Em ơi, đừng để chết                                              Viens, ne laisse pas mourir
Những mùa xuân thú vị                                         Les printemps, nos plaisirs

Tuy nhiên, tình dễ đến nhưng cũng dễ đi. Tình đến rồi tình lại đi:

Tình yêu như một ngày                                      L'amour, c'est comme un jour
Tình yêu đến rồi đi                                            Ça s'en va, ça s'en va l'amour
Như mặt trời rạng rỡ                          C'est comme un jour de soleil en ripaille
Như vầng nguyệt hạt gieo                                             Et de lune en semaille
Như mưa sa nặng hạt                                                    Et de pluie en bataille
Như ngày, đến rồi đi                                 Ça s'en va, ça s'en va mon amour...
Em yêu hỡi, em ơi...
(Tình yêu như một ngày)                                    (L'amour c'est comme un jour)

Tình yêu nở thắm, tuôn trào hẹn ước và tràn đầy hy vọng như thuở Romeo và Juliette, nhưng con tàu đôi khi không cập bến và những con tim bỗng lạc lối, những giấc mộng vỡ tan, và tình yêu ngã gục:

... Một ngày đẹp trời, chúng ta sẽ đến Vérone 
                                                    ... Nous irons à Vérone un beau jour tous les deux
Nôn nóng hay trầm lặng như hai trẻ thơ dại 
                                                    Impatients, recueillis comme deux fous de gosses
Một chuyến du tình, một tuần trăng mật
                                                                 En voyage d´amour, en voyage de noces
Đến Vérone và chúng ta sẽ hạnh phúc
                                                            Nous irons à Vérone et nous serons heureux

Nhưng tim em đã cảm lạnh trước khi tàu rời bến
                                                          Mais ton cœur a pris froid bien avant le voyage
Đã chuyển hướng trước ảo ảnh đồng tiền        Il a changé de cap au mirage de l´or
Và tim anh lạc lối dọn hành trang                 Alors mon cœur perdu a déplié bagages
Những giấc mộng thất vọng chưa rời bến
                                                               Et mes rêves déçus n´ont pas quitté le port 
Một ngày đẹp trời, chúng ta sẽ đến Vérone
                                                         Nous irons à Vérone un beau jour tous les deux
Nhưng Vérone xa vời quá, em đánh vỡ giấc mộng tình
                                                      Mais Vérone est bien loin, tu as rompu le charme
Và Vérone ngập lụt dưới nước mắt tràn trề
                                                             Et Vérone se noie sous un torrent de larmes
Khi yêu nhau, tình nhân thường nói xuông.
                                                            On dit n´importe quoi quand on est amoureux.
(Chúng ta sẽ đến Vérone)                                                  (Nous irons à Vérone)

Và một khi tình đã nguội lạnh thì có đến Venise, thành-phố của Tình Yêu, những chiếc thuyền "gondole" tình tứ dưới ánh trăng thanh cũng chẳng còn gì thơ mộng. Những im lặng rỗng tuếch, những lời nói không nên lời, những ánh mắt thẫn-thờ, mhững bàn tay lạc lõng... Ôi Venise sao buồn quá khi tình yêu đã chết!

Venise buồn quá                                                               Que c´est triste Venise
Khi những hò chèo                                                           Lorsque les barcarolles
Chỉ nhấn mạnh thêm                                                          Ne viennent souligner
Những im lặng rỗng tuếch                                               Que des silences creux…

... Venise buồn quá                                                        … Que c´est triste Venise

Buổi tối ngoài phá                                                                  Le soir sur la lagune
Khi ta tìm một bàn tay                                                 Quand on cherche une main
Mà nàng không buồn chìa                                           Que l´on ne vous tend pas…

... Ta chỉ biết mỉa mai                                                           … Et que l´on ironise
Dưới ánh trăng thanh                                                          Devant le clair de lune
Để cố quên đi                                                                        Pour tenter d´oublier
Những gì ta không nói                                                     Ce qu´on ne se dit pas…

... Venise quá buồn                                                       … C´est trop triste Venise
Khi tình yêu đã chết                                                  Au temps des amours mortes
Venise quá buồn                                                               C´est trop triste Venise
Khi đôi ta không còn yêu nhau                                      Quand on ne s´aime plus.
(Venise buồn quá )                                                             (Que c'est triste Venise)

Cuối đoạn đường, tình yêu đã ra đi, còn lại gì?

... Chỉ còn lại cho anh
Một giọng nói chợt không còn tiếng vọng   ... Reste que ma voix sans écho soudain

Những ngón tay không còn gì níu kéo      Reste que mes doigts qui n´agrippent rien
Da anh đây vẫn tìm bàn tay nhỏ              Reste que ma peau qui cherche tes mains
Anh rất sợ vẫn còn yêu em mãi                        Et surtout la peur de t´aimer encore
Ngày mai, khi hấp hối                                                            Demain presque mort

Vì đã yêu em trong thương đau                         De t´avoir aimée, aimée de douleur
Yêu em đến rách bụng, nát tim                        À m´en déchirer le ventre et le cœur
Yêu đến chết, đến đày địa ngục                Jusqu´à en mourir, jusqu´à m´en damner
Vì đã yêu em, anh còn gì?                               Que me reste-t-il, de t´avoir aimée?
Chỉ còn lại                                                                                 Ne me reste plus
Một mối tình em vừa xé tan                          Qu´un amour que tu viens d´écarteler.
(Vì đã yêu em)                                                                           (De t'avoir aimée)

Hai quả tim không còn đồng nhịp, đôi đường đã tách rời, tình yêu đã trôi theo giòng nước mắt, nhưng dù sao đi nữa...

... không hy-vọng quay trở lại                                          ... sans espoir de retour  
Cách mặt, xa lòng, anh sẽ quên đi mãi
                                         Loin des yeux, loin du coeur, j'oublierai pour toujours
Thân em, đôi tay em, giọng nói em, em yêu
                                                   Et ton corps, et tes bras, et ta voix, mon amour

Nhưng dù sao, dù sao đi nữa                                             Et pourtant, pourtant
Anh chỉ yêu mình em                                                              je n'aime que toi

Dù sao đi nữa                                                                                   Et pourtant
Anh cũng phải tìm lại lý trí                       Il faudra bien que je retrouve ma raison
Tâm hồn vô-tư, niềm vui sống                   Mon insouciance et mes élans de joie
Anh cũng phải ra đi vĩnh-viễn để thoát khỏi em                
                                                         Que je parte à jamais pour échapper à toi
Nhưng dù sao, dù sao đi nữa                                           Et pourtant, et pourtant
Ngày nào, trong những vòng tay khác, anh sẽ quên cả tên em 
                                          Dans d'autres bras, quand j'oublierai jusqu'à ton nom
Ngày nào, anh sẽ nghĩ trở lại tương-lai         Quand je pourrai repenser l'avenir
Em sẽ trở thành một kỷ-niệm xa vời  Tu deviendras pour moi, qu'un lointain souvenir
Khi anh không còn đau, không còn sợ, không còn khóc 
                                             Quand mon mal et ma peur et mes pleurs vont finir
Nhưng dù sao, dù sao đi nữa                                              Et pourtant, pourtant, 
anh chỉ yêu mình em                                                                 je n'aime que toi.
(Dù sao đi nữa)                                                                              (Et pourtant)

Cuộc sống vẫn tiếp tục, trong những vòng tay khác, trên những bờ môi khác, bên những người tình khác, nhưng sao ta vẫn cứ mãi trở về cái quá khứ đã không còn, quá khứ giữa hai chúng ta?

Giữa hai chuyến tàu, giữa hai cánh cửa      Entre deux trains, entre deux portes,

Giữa hai chuyến bay                                  Entre deux avions qui m´emportent
từ New York đến Singapore                        Entre New York et Singapour
Tâm tư anh đánh đường vòng                     Ma pensée fait comme un détour
Đưa anh về những dấu vết                         Pour me ramener sur les traces
Một quá khứ anh từng yêu                          D´un passé que j´aimais tant
Một hạnh phúc anh đã tưởng                      D´un bonheur qui semblait pourtant
Của mỗi lúc, của mỗi ngày                         De chaque jour, de chaque instant
Và anh cảm thấy bồn-chồn                         Et je ressens comme une angoisse
Cổ họng anh bỗng se lại                            Dans ma gorge qui se noue
Vì tất cả đã nghiêng ngả                            Car tout est sens dessus dessous
Giữa hai chúng ta                                      Entre nous

Giữa hai cuộc chăn gối, hai giấc mộng       Entre deux draps, entre deux rêves,
Giữa hai làn khói trắng (*)                          Entre deux fumées qui s´élèvent
Giữa ban đêm và rạng sáng                       Entre la nuit, le petit jour,
Tâm tư anh bay về tình yêu                       Ma pensée vole vers l´amour
Và nhắm mắt lại, anh tưởng tượng            Et fermant les yeux, j´imagine
Quá khứ vẫn còn sống                              Que le passé vit encore
Anh ráp lại bối cảnh                                  Je reconstitue le décor
Vồ lấy môi em, vồ lấy em                       Et prends ta bouche et prends ton corps
Và trên sân-khấu hèn mọn và tàn tạ          Et sur l´humble théâtre en ruine
Của đời anh, tình yêu diễn lại                    De mon coeur l´amour rejoue
Tất cả những gì hơi điên rồ                       Tout ce qu´il y eut d´un peu fou
Giữa hai chúng ta                                     Entre nous.
                   (Giữa hai chúng ta)                                            (Entre nous)

(*) : Sau cuộc ân ái, người ta thường rít điếu thuốc lá.

Anh chỉ yêu mình em... Vì lời hẹn ước ngày nào đã ràng buộc anh trọn một đời:

... Trên đời anh, anh đã thề rằng tim anh
                                                              ... Sur ma vie j´ai juré que mon cœur
Sẽ không bao giờ đập cho quả tim nào khác
                                                            Ne battrait jamais pour aucun autre cœur
Nhưng đã hết rồi                                                                        Et tout est perdu
Vì nó không còn đập                                                                Car il ne bat plus
Nó chỉ có khóc mối tình sầu                                Mais il pleure mon amour déçu

... Trên đời anh, anh đã có ngày thề                         Sur ma vie je t´ai juré un jour

Sẽ yêu em đến ngày cuối cùng         De t´aimer jusqu´au dernier jour de mes jours
Và ngay đến bây giờ                                                               Et même à présent
Anh sẽ giữ trọn lời thề                                                            Je tiendrai serment
Mặc dù em đã làm anh đau khổ                       Malgré tout le mal que tu m´as fait
Trên đời anh                                                                                      Sur ma vie
Em yêu ơi,                                                                                                Chérie, 

Anh sẽ chờ đợi em.                                                                        Je t´attendrai.

(Trên đời anh)                                                                                (Sur ma vie)

Dưới ngòi bút của Charles Aznavour, tình yêu không suy nghĩ, không mặc cảm, không ngăn cấm. Đối với ông, tình yêu là tuyệt-đối, tình yêu là sự sống.

(Hết phần 1)

Yên Hà, tháng 3, 2013

Xin đón đọc phần 2:
- Giòng thời gian
- Thằng "nhóc" Paris